Công Nghệ AI Tái Hiện Người Đã Mất Đáng Kinh Ngạc

by Quốc Dũng · Tháng mười một 13, 2025

Công nghệ AI đang dần xóa nhòa ranh giới giữa thực tại và hư ảo, mở ra những khả năng đáng kinh ngạc trong việc “tái hiện” người đã khuất. Không chỉ đơn thuần là phục dựng hình ảnh hay giọng nói, AI còn có thể mô phỏng tính cách, thói quen, thậm chí là tạo ra những cuộc trò chuyện tương tác như thể người thân yêu vẫn còn ở bên cạnh. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đặt ra những câu hỏi hóc búa về đạo đức, tâm lý và xã hội, buộc chúng ta phải suy ngẫm kỹ lưỡng trước khi chấp nhận và ứng dụng rộng rãi công nghệ này. Liệu việc “tái hiện” người đã mất có giúp xoa dịu nỗi đau hay chỉ khoét sâu thêm vết thương? Liệu chúng ta có đang đánh đổi sự chấp nhận mất mát tự nhiên bằng một “bản sao” không hoàn hảo?

Những Dạng Thức Tái Hiện Người Đã Mất Bằng AI

Công nghệ AI tái hiện người đã mất không phải là một khái niệm duy nhất mà bao gồm nhiều phương thức khác nhau, mỗi phương thức lại có những đặc điểm và ứng dụng riêng:

1. Avatar AI Tương Tác

Avatar AI (hay “digital twin”) là những bản sao kỹ thuật số của người đã khuất, được tạo ra dựa trên dữ liệu thu thập được từ ảnh chụp, video, tin nhắn, email, bài viết trên mạng xã hội, và các nguồn thông tin khác. Nhờ vào thuật toán học máy (machine learning), AI có thể phân tích và tái tạo lại giọng nói, biểu cảm khuôn mặt, cử chỉ, và thậm chí cả phong cách nói chuyện, suy nghĩ của người đã mất. Những avatar này có thể tương tác với người thân thông qua các nền tảng trực tuyến, trả lời câu hỏi, chia sẻ kỷ niệm, và thậm chí là đưa ra lời khuyên dựa trên những gì mà AI học được về người đó.

Ví dụ: Dự án “Project December” cho phép người dùng trò chuyện với một chatbot được thiết kế để mô phỏng một người đã qua đời. Dựa trên thông tin mà người dùng cung cấp về người đã mất, AI sẽ tạo ra một nhân vật ảo có khả năng phản hồi và trò chuyện một cách tự nhiên nhất.

2. Deepfake và Phục Dựng Hình Ảnh, Âm Thanh

Deepfake và Phục Dựng Hình Ảnh, Âm Thanh

Công nghệ deepfake, mặc dù thường bị lạm dụng để tạo ra những video giả mạo, cũng có tiềm năng trong việc phục dựng hình ảnh và âm thanh của người đã mất. Những bức ảnh và đoạn phim cũ có thể được nâng cấp chất lượng, các đoạn âm thanh bị nhiễu có thể được làm rõ, và thậm chí là tạo ra những video hoàn toàn mới với sự tham gia của người đã khuất, dựa trên hình ảnh và giọng nói được tái tạo bằng AI.

Ví dụ: Một gia đình có thể sử dụng công nghệ deepfake để tạo ra một đoạn video ngắn, trong đó người ông đã mất gửi lời chúc mừng sinh nhật đến cháu của mình. Điều này có thể mang lại niềm an ủi và sự gắn kết cho gia đình trong một dịp đặc biệt.

3. “Con Milên” AI – Vượt Qua Sự Tái Hiện Đơn Thuần

Ngoài những phương pháp tái hiện trực quan, AI còn có thể được sử dụng để tạo ra những “con milên” (mind clone) – bản sao ý thức của người đã khuất. Điều này liên quan đến việc thu thập và số hóa toàn bộ thông tin về trí tuệ, kinh nghiệm, và tính cách của một người, sau đó tải lên một hệ thống AI. Về lý thuyết, “con milên” này có thể tiếp tục học hỏi, phát triển, và thậm chí là đóng góp vào công việc nghiên cứu hoặc sáng tạo nghệ thuật mà người đó đã theo đuổi khi còn sống. Tuy nhiên, đây vẫn còn là một lĩnh vực nghiên cứu khoa học viễn tưởng đầy tranh cãi, với nhiều thách thức về mặt kỹ thuật và đạo đức.

READ Công nghệ định vị GPS là gì? Tìm hiểu về công nghệ định vị toàn cầu

Ví dụ: Các nhà khoa học có thể sử dụng dữ liệu não bộ của một nhà khoa học nổi tiếng đã qua đời để tạo ra một “con milên” AI, có khả năng tiếp tục nghiên cứu và giải quyết những vấn đề mà nhà khoa học đó đã từng quan tâm.

Những Vấn Đề Đạo Đức và Tâm Lý Nảy Sinh

Việc tái hiện người đã mất bằng AI mang đến nhiều cơ hội, nhưng cũng đi kèm với những rủi ro và thách thức cần được cân nhắc kỹ lưỡng:

1. Quyền Riêng Tư và Quyền Sở Hữu

Ai có quyền quyết định sử dụng dữ liệu cá nhân của người đã mất để tạo ra một avatar AI? Ai sở hữu “bản sao” kỹ thuật số này? Liệu người thân có quyền kiểm soát cách thức avatar AI được sử dụng và tương tác với người khác? Cần có những quy định pháp lý rõ ràng để bảo vệ quyền riêng tư và quyền sở hữu trí tuệ của người đã mất trong thời đại công nghệ AI.

2. Tác Động Tâm Lý

Việc tương tác với một avatar AI của người đã khuất có thể giúp xoa dịu nỗi đau mất mát, nhưng cũng có thể gây ra những tác động tiêu cực đến tâm lý. Người thân có thể trở nên quá phụ thuộc vào avatar, khó chấp nhận sự thật về sự ra đi của người thân, và thậm chí là bị ám ảnh bởi “bản sao” không hoàn hảo này. Cần có sự hỗ trợ tâm lý chuyên nghiệp để giúp mọi người đối phó với những cảm xúc phức tạp khi tương tác với các avatar AI.

3. Nguy Cơ Lạm Dụng

Công nghệ tái hiện người đã mất có thể bị lạm dụng cho các mục đích xấu, chẳng hạn như tạo ra những deepfake giả mạo để bôi nhọ danh dự của người đã khuất, hoặc sử dụng avatar AI để lừa đảo, thao túng người thân. Cần có những biện pháp kiểm soát và giám sát chặt chẽ để ngăn chặn những hành vi lạm dụng này.

4. Mất Đi Sự Tự Nhiên Của Quá Trình Đau Buồn

Quá trình đau buồn là một phần tự nhiên của cuộc sống, giúp chúng ta chấp nhận sự mất mát và tiếp tục bước đi. Việc “tái hiện” người đã mất bằng AI có thể cản trở quá trình này, khiến chúng ta khó lòng buông bỏ và chấp nhận sự thật. Cần phải tìm ra sự cân bằng giữa việc tưởng nhớ người đã khuất và việc chấp nhận sự ra đi của họ.

Hướng Đi Tương Lai và Những Thận Trọng Cần Thiết

Công nghệ AI tái hiện người đã mất vẫn còn trong giai đoạn phát triển ban đầu, nhưng tiềm năng của nó là rất lớn. Trong tương lai, chúng ta có thể thấy những avatar AI ngày càng trở nên chân thực và tương tác tốt hơn, giúp mọi người kết nối với những người thân yêu đã qua đời theo những cách ý nghĩa và sâu sắc. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải tiếp cận công nghệ này một cách thận trọng, cân nhắc kỹ lưỡng những vấn đề đạo đức và tâm lý, và đảm bảo rằng nó được sử dụng một cách có trách nhiệm và tôn trọng.